Decydując się na dziecko, na pewno większość rodziców nie myśli o tym, jakim stylem będzie wychowywać swojego potomka. Większość nawet nie wie o istnieniu takiej kwalifikacji. Znane są za to metody wychowywania. Należą do nich rodzicielstwo bliskości, wychowanie bez kar i nagród, czy np. korzystanie z zasad Montessori. Mimo wszystko można zakwalifikować pewne normy, zachowania do wyżej wspomnianych stylów wychowania. Warto o nich wiedzieć, ponieważ nie tylko zmuszają do pewnych refleksji, lecz również zapobiegają wielu przykrym konsekwencjom.
Style wychowania w rodzinie – wprowadzenie i definicja
Style wychowania w rodzinie to nic innego, niż skategoryzowanie zbioru zasad, wartości, norm, które towarzyszą wychowywaniu dziecka. Kiedy połączymy te wszystkie elementy, cechy, powstanie pewien obraz. Obrazowi temu można przypisać styl, pośród trzech najbardziej znanych. Styl wychowania może być:
Autokratyczny;
demokratyczny;
liberalny.
Oczywiste jest, że nie wszystkie rodziny wpasują się idealnie w określony styl, wszak jesteśmy odrębnymi jednostkami, zbiorem różnych wartości, celów, sposobów życia, emocji. Mimo wszystko jednak, analizując swoją rodzinę pod tym kątem i wiele innych bliskich mi rodzin, nie było trudno zakwalifikować nas do danych stylów wychowania. Tworząc ten artykuł, opierałam się na wielu źródłach, najczęściej naukowych, które jeszcze głębiej pokazały mi wszystkie plusy i minusy danych stylów.
Autokratyczny/autorytatywny styl wychowania
Styl autokratyczny w rodzicielstwie oznacza, że rodzice bądź jeden rodzic ma całkowitą władzę nad dzieckiem. To opiekun jest jednostką decydującą o większości, a nawet wszystkich aspektach życia i funkcjonowania potomka. Zazwyczaj w tym modelu wychowania nie reaguje się na potrzeby dziecka, tylko z góry zakłada, że to jego opiekun wie najlepiej, co jest najważniejsze dla malca, a później dla nastolatka. Nierzadko autorytatywnemu stylowi wychowania towarzyszy przekonanie o wyższości dorosłego. W takiej rodzinie można zauważyć instrumentalne traktowanie dziecka, a także brak szacunku do jego marzeń, pragnień, a nawet słów.
Autorytatywny styl wychowania w rodzinie wiąże ze sobą bardzo wiele negatywnych, szkodliwych skutków. Skutki te ujawniają się już w wieku dziecięcym i ciągną się przez całe życie dorosłego. Dziecko bowiem w takim środowisku ma bardzo niskie poczucie wartości siebie. Nie czuje się dobrze ze sobą i jest niepewny wszystkiego. Dzieci mogą w tym przypadku się buntować lub wręcz przeciwnie – być niezwykle uległymi. W obu tych przypadkach może wystąpić uzależnienie od narkotyków i alkoholu.
Liberalny styl wychowania dziecka
Liberalny styl wychowania można postrzegać jako ten najbardziej swobodny, luźny i dający dziecku dużo możliwości. Nic bardziej mylnego. W rzeczywistości jest on niczym innym niż wychowywaniem dziecka bez zasad, bez wartości. Dla rodzica ma być łatwo, a dla dziecka przyjemnie. Dziecko wychowujące się w takiej rodzinie często może robić, co chce i decydować samo za siebie, pomimo braku kompetencji, doświadczenia. Ponadto w tym stylu wychowania rodzice spełniają każde zachcianki dziecka, ale nie spełniają jego rzeczywistych potrzeb.
Konsekwencją tego są trudności w nauce, brak szacunku dziecka do samego siebie i innych, a także brak podstawowych wartości. Dzieci wychowujące się w liberalnej rodzinie mają problemy z dostosowaniem się do zasad panujących poza domem, a także ciężko nawiązują głębsze relacje z innymi. Zmierzenie się z rzeczywistością jest dla dziecka tak trudne, że często przejawia się one agresją. W dorosłym życiu problem nie mija, a tylko się pogłębia. Dorosły ma problemy z szeroko pojętą komunikacją społeczną, co skutkuje brakiem znalezienia dobrej pracy, brakiem motywacji do osiągania sukcesów i brakiem skłonności do budowania prawdziwych przyjaźni opartych na zaufaniu i dawaniu coś od siebie.
Styl demokratyczny w wychowaniu
Styl demokratyczny w wychowaniu dziecka określa się mianem najlepszego, który nie ma właściwie żadnych wad. Polega on na bardzo wysokiej równowadze. Tutaj spotkać się można z miłością, życzliwością, uwagą ze strony wszystkich stron uwzględniając oczywiście wiek dziecka i fakt, że to ono potrzebuje najwięcej uwagi oraz obecności opiekunów. W demokratycznym stylu są obecne zasady. Zasady ustalają rodzice, mając na uwadze bezpieczeństwo dziecka. Są też granice, które stawia się dziecku, których przekroczenie wiąże się nie z karami, lecz z konsekwencjami. Wszystko to jednak oparte jest na dialogu, pewnego rodzaju plastyczności. Dziecko dzięki temu wie, jakie są normy zachowania, wartości, ale też ma świadomość tego, że w każdej chwili może „wynegocjowywać” z rodzicem pewne porozumienie. Wychowanie demokratyczne polega na ciągłym dialogu. Uważności względem potrzeb dziecka i uszanowaniu rodzica.
Dziecko, które dorasta w rodzinie demokratycznej, rozwija się prawidłowo. Nie ma problemów z poczuciem własnej wartości. Nie boi się mówić o swoich potrzebach, obawach i lękach. Szanuje też innych. Stara się zrozumieć inne jednostki, wykazuje się empatią. Każde dziecko sprawia czasami problemy, ale pociecha wychowywana w demokratycznym duchu przy wsparciu dorosłych potrafi rozwiązać większość konfliktów. Warto wspomnieć również o poczuciu bezpieczeństwa, które zapewniają młodej osobie rodzice. Dorosły, który wywodzi się z takiej rodziny o wiele łatwiej, sprawniej i szczęśliwiej radzi sobie w życiu.
Style wychowania dzieci – czy warto brać je pod uwagę?
Jeśli interesuje się temat stylów wychowania dzieci, to możesz poczuć się bardzo wtajemniczony. Jest to temat, o którym mało się mówi. Niemniej jest bardzo istotny. Wielu rodziców w poszczególnych stylach odnajdzie znaczącą cząstką funkcjonowania swojej rodziny. Warto mieć taką wiedzę i wyciągnąć z niej wnioski. I warto też tę wiedzę szerzyć, dlatego zachęcamy do udostępniania i linkowania artykułu.
Źródła:
Aleksandra Weronika Strużyńska Style wychowania i postawy rodzicielskie: http://www.pedkat.pl/images/ksiazki/Rodzina_ksi%C4%99g%C4%85_%C5%BCycia.pdf#page=65.
Zaburzenia przystosowania młodzieży a style wychowania w rodzinie Ewa Wysocka, Barbara Ostafińska-Molik https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/22589/1/Wysocka_Zaburzenia_przystosowania_mlodziezy_a_style_wychowania_w_rodzinie.pdf
